Artykuły / inspiracje

10 książek o górskich wyprawach, które musisz poznać

Stoi przede mną naprawdę trudne wyzwanie – jak spośród mnogości górskich historii, relacji i wspomnień wybrać dziesięć wyjątkowych? W ostatnich latach polski rynek wydawniczy zalała ogromna fala tytułów poświęconych górom, wspinaczce, himalaizmowi. Niektóre z nich przypominają złotą erę polskiego himalaizmu, inne znów, spisywane przez młodych i ambitnych, pokazują, jak bardzo zmieniło się spojrzenie na himalaizm jako dziedzinę sportu. Chcąc pokazać różnorodność literatury górskiej, przygotowałem dla Was dziesięć zupełnie różnych książek. Znajdziecie tu opowieści doświadczonych wspinaczy i młodych wojowników, historie o tych, którzy ratują życie i o tych, którzy poświęcili je dla gór. Starałem się, żeby każdy znalazł tu coś dla siebie, zarówno ci, których górska biblioteczka liczy wiele tomów, jak i ci, którzy dopiero zaczynają przygodę z literaturą górską. Mam nadzieję, że i Ty sięgniesz po którąś (a może niejedną?) z nich. Dobrej lektury!
 

Beata Sabała-Zielińska „TOPR. Żeby inni mogli przeżyć”

W ostatnich latach pochłonęły nas opowieści z gór wysokich, a „Lodowymi Wojownikami” nazywamy tych, którzy walczą z upiornym mrozem i ekstremalnymi wysokościami. Beata Sabała-Zielińska postanowiła przypomnieć, że Lodowych Wojowników mamy też u nas, w Tatrach – „Żeby inni mogli przeżyć” to, obok „Wołania w górach” Michała Jagiełły, najpełniejsza bodaj biografia Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, stworzona w dodatku we współpracy z jego członkami. W książce znajdziemy opowieści o codzienności ratowników górskich, krótką historię TOPR, relacje z akcji w ścianach, w jaskiniach i na lawiniskach. To lektura obowiązkowa dla każdego, kto chodzi w Tatry – bo warto wiedzieć, komu zawdzięczamy bezpieczeństwo na szlaku.

 

Piotr Trybalski „Wszystko za K2”

Minęło zaledwie kilka miesięcy od zakończenia polskiej zimowej wyprawy na K2, gdy na półkach księgarń pojawiła się książka Piotra Trybalskiego. „Wszystko za K2” to wyjątkowa pozycja – biografia góry-mordercy, drugiego najwyższego szczytu na Ziemi. W pierwszej części książki znajdziemy historię odkrycia i zdobywania K2, natomiast część druga to bardzo dokładny dziennik ostatniej zimowej wyprawy, który pozwala jeszcze raz doświadczyć związanych z nią emocji. Trybalski, który ma niebywały talent pozostawania w cieniu swoich historii, na pierwszym planie stawia góry i walczących z nimi Polaków – w książce znajdziecie refleksje uczestników wyprawy, podsumowanie całej akcji górskiej, tajemnice „zza kulis” przygotowań do wyjazdu i kierowania wyprawą, a także tego, co działo się w bazie w czasie tych dwóch miesięcy. „Wszystko za K2” to pasjonująca opowieść, którą czyta się jednym tchem – chciałbym, żeby każdy ośmiotysięcznik miał tak fantastycznie spisaną „biografię”! 

Joe Simpson „Dotknięcie pustki”

„Dotknięcie pustki” to jedna z pierwszych książek górskich, jakie przeczytałem, a zarazem do dzisiaj moja ulubiona. W 1985 roku Simpson wraz z Simonem Yatesem zdobył szczyt Siula Grande w Andach. Schodząc, doznał bardzo poważnego urazu nogi i wpadł do lodowej szczeliny. Yates zrozpaczony po stracie towarzysza, zszedł do bazy, podczas gdy Simpson, który przeżył, ostatkiem sił zszedł ze zboczy Siula Grande. Swoje doświadczenia opisał w „Dotknięciu pustki”, które stało się klasyczną pozycją literatury górskiej. Książka w przejmujący sposób pokazuje, kim jest człowiek w górach i co znaczy pasja, dla której można poświęcić życie. Plastyczne opisy lodowych przepaści i skalnych ścian przeniosą Was w okamgnieniu w malownicze Andy, a przejmująca narracja nie pozwoli odłożyć książki ani na chwilę! Ta historia to emocjonalna bomba, którą przeczytacie z zapartym tchem – gorąco polecam!

Bernadette McDonald „Strażniczka gór”

Przez dziesięciolecia wszystkie wyprawy w Himalajach łączyła jedna, wyjątkowa osoba – kobieta, która żyła w centrum wspinaczkowego świata w Nepalu. Elizabeth Hawley przez lata relacjonowała światu, co dzieje się w środowisku wspinaczy. Była twórczynią Himalayan Database, archiwum zawierającego informacje o kilkuset wyprawach na nepalskie szczyty i ich członkach. Hawley poświęciła swoje życie górom, choć nigdy się na nie nie wspinała. Bernadette McDonald przybliża sylwetkę tej niezwykłej kobiety nam wszystkim, którzy nie mieliśmy szczęścia jej spotkać. Możemy zatem dowiedzieć się między innymi, jak Hawley znalazła się w Nepalu, dlaczego pozostała tam do końca życia i jak wyglądało tworzenie Himalayan Database. Elizabeth Hawley to bez wątpienia kobieta-legenda, i jeżeli interesujecie się himalaizmem, zdecydowanie powinniście poznać ją bliżej!

Piotr Pustelnik, Piotr Trybalski „Ja, pustelnik”

Dlaczego spośród tak wielu wspomnień polskich i zagranicznych himalaistów wybrałem właśnie biografię Piotra Pustelnika? Ponieważ to osoba tak niezwykła, a jego autobiografia jest opowieścią tak nietuzinkową, że musiała się tu znaleźć. Piotr Pustelnik to trzeci polski zdobywca Korony Himalajów i Karakorum i obecny prezes Narodowego Związku Alpinizmu. W autobiograficznej historii opowiedzianej Piotrowi Trybalskiemu, wspomina swoją drogę na czternaście najwyższych szczytów świata, opowiada, jak pasja zmieniła się w nałóg, i zdradza, co zamierza dalej… Książkę od deski do deski wypełniają górskie wspomnienia, które, choć przedstawione szczerze, rzeczowo i bez zbędnych upiększeń, pozostają pasjonujące i ukazują, z jak trudnymi decyzjami muszą się mierzyć ludzie gór. „Ja, pustelnik” świetnie wprowadzi każdego we wspinaczkowy świat!
 

Robert Macfarlane „Góry. Stan umysłu”

Jeżeli słysząc o wyczynach himalaistów i ryzyku, jakie podejmują, łapiecie się za głowę i zastanawiacie: „Po co oni to robią?!”, to koniecznie powinniście sięgnąć po tę książkę! Robert Macfarlane, brytyjski pisarz i podróżnik, autor wydanych również w Polsce „Szlaków”, zastanawia się, co pcha ludzi w góry. Co zmieniło się w postrzeganiu gór, że z niedostępnych, groźnych przestrzeni stały się celem wypraw i wędrówek? Ta książka to gratka dla każdego, kto z wrażliwością patrzy na góry, kto nie traktuje ich jedynie jako sportowego wyzwania, ale też jako miejsce odosobnienia i przemyśleń, kto widzi nie tylko szczyt, ale też prowadzącą na niego drogę. „Góry. Stan umysłu” to idealna opowieść na szlak, która pozwoli lepiej zrozumieć, dokąd idziemy, dlaczego i po co. To także zbiór fascynujących ciekawostek i informacji, o których na pewno nie mieliście pojęcia! Polecam! 

 

Maurice Herzog „Annapurna”

„Annapurna” to najstarsza książka w moim zestawieniu, ku mojej wielkiej radości wznowiona ostatnio przez Wydawnictwo Marginesy. Maurice Herzog i Louis Lachenal w 1950 roku jako pierwsi ludzie na świecie zdobyli ośmiotysięcznik, a „Annapurna” jest zapisem ich walki z górą. Walki, która odbywała się w zupełnie innych warunkach niż teraz – bez map, GPS-ów, przewodników, bez żadnej znajomości terenu. Herzog i Lachenal odkrywali tereny zupełnie dziewicze, i byli zafascynowani przyrodą gór. Nie traktowali wspinaczki wyczynowo ani sportowo – byli odkrywcami, i to w ich relacji jest najbardziej fascynujące. Jeżeli znacie już współczesne opowieści z wypraw, przeczytajcie „Annapurnę” i przenieście się na chwilę do zupełnie innej rzeczywistości…

Miłka Raulin „Siła marzeń”

Miłka Raulin – najmłodsza Polka, która zdobyła Koronę Ziemi. Chodzący dowód na to, że siła marzeń jest olbrzymia. Raulin opowiada o tym, jak zamienić marzenie w rzeczywistość, jak ciężką pracą pokonać ograniczenia i bariery, jak stanąć na dachu świata. Z książki dowiecie się, jak wygląda organizacja wypraw w góry wszystkich kontynentów, a także jak pogodzić treningi i wyjazdy z codziennym życiem rodzinnym i zawodowym – okazuje się, że to możliwe! Miłka Raulin to nowa gwiazda w świecie wspinaczkowym, a zarazem wielka inspiracja, by podążać za swoimi marzeniami. Dodatkowo książka jest pięknie wydana i bogato ilustrowana, co sprawia, że razem z bohaterką, i zarazem autorką, przeżywamy fantastyczną przygodę!

Janusz Kurczab, Wojciech Fusek, Jerzy Porębski „Polskie Himalaje”

 Wznowienie klasycznej już pozycji poświęconej Polakom w górach najwyższych. Janusz Kurczab był jednym z największych autorytetów w kwestii wspinaczki wysokogórskiej, i gdy kilkanaście lat temu wydał opracowanie „Polskie Himalaje”, było ono świetnym podsumowaniem udziału Polaków w zdobywaniu najwyższych szczytów świata. Po latach książkę uzupełniono o kronikę ostatnich wydarzeń w Himalajach, gdzie kolejną kartę historii zapisuje młode pokolenie himalaistów. Wznowienie tej kultowej książki to dowód, że Polacy powrócili w Himalaje, że jeszcze nie powiedzieli ostatniego słowa. To pozycja dla wszystkich, którzy chcą rzetelnej wiedzy uzupełniającej i podsumowującej informacje z innych górskich książek.  
 

Bartek Dobroch, Przemysław Wilczyński „Broad Peak”

Bez wątpienia jednym z najgłośniejszych wypadków w Karakorum w ostatnich latach była śmierć Macieja Berbeki i Tomka Kowalskiego na Broad Peaku. Wielki wyczyn w ramach programu Polskiego Himalaizmu Zimowego Artura Hajzera zamienił się w wielką tragedię, a uczestników wyprawy, którzy przeżyli, szczególnie Adama Bieleckiego, spotkały wyrzuty i oskarżenia. Bartek Dobroch i Przemysław Wilczyński wracają do roku 2013, żeby przyjrzeć się dokładnie temu, co się wtedy wydarzyło. Jeżeli szukacie rzetelnej analizy tamtych wydarzeń i informacji podanych na chłodno, bez emocji, koniecznie sięgnijcie po tę książkę. Wielką zasługą autorów jest to, że możemy dzięki ich pracy bardziej świadomie zabierać głos w dyskusji na temat bezpieczeństwa w górach, która tak często ostatnio rozbrzmiewa na nowo. Warto przeczytać, warto wiedzieć!

Jerzy Bandel, Kto czyta, żyje podwójnie