Artykuły / inspiracje

6 powieści Amosa Oza, których nie da się zapomnieć

W swojej autobiografii pt. „Opowieść o miłości i mroku” Amos Oz napisał, że w dzieciństwie miał nadzieję, iż gdy dorośnie, zostanie książką. Nie pragnął być pisarzem, który jest tylko śmiertelnym człowiekiem, lecz właśnie książką, wydaną w setkach lub tysiącach egzemplarzy, spośród których choć jeden ocaleje na wieki. Izraelski pisarz, wielokrotnie wymieniany wśród kandydatów do Literackiej Nagrody Nobla, odszedł 28 grudnia 2018 roku, zostawiając po sobie wiele wybitnych powieści, w których, zgodnie z jego chłopięcym marzeniem, Oz „będzie dalej wiódł swój cichy żywot na regale, na półce w zapomnianej bibliotece gdzieś na uboczu, w Rejkiawiku, Valladolid czy Vancouver”. Dzięki polskim wydawcom, szczególnie wydawnictwu Rebis, nie zabraknie go także na regałach Polaków. Aby uczcić pamięć Mistrza i zachęcić do sięgania po jego powieści, przygotowaliśmy listę kilku najwybitniejszych dzieł Amosa Oza.

„Opowieść o miłości i mroku”

Od tej książki warto zacząć literacką przygodę z Ozem. Licząca ponad 600 stron autobiografia nazywana kluczem do twórczości izraelskiego pisarza jest fascynującą historią, w której autor zabiera nas do czasów swojego dzieciństwa spędzonego w Palestynie objętej Brytyjskim Mandatem. Oprócz tego, że „Opowieść o miłości i mroku” pozwala nam lepiej poznać samego Oza i jego rodzinę, jest również lekturą w mistrzowski sposób obrazującą czasy II wojny światowej, życie w kibucu, narodziny Państwa Izrael czy konflikt palestyńsko-izraelski. Dużą część książki autor poświęca swoim rodzicom – ojcu, który do samego końca pozostał dla niego nierozwikłaną zagadką, oraz matce, która popełniła samobójstwo, gdy Oz był 12-latkiem. Na podstawie autobiografii pisarza w 2015 roku powstała ekranizacja wyreżyserowana przez Natalie Portman, która wcieliła się również w rolę matki Amosa Oza.

„Pantera w piwnicy”

Jeśli już jesteśmy przy ekranizacjach powieści Oza, warto wspomnieć o „Panterze w piwnicy”, zaledwie 150-stronicowej historii rozgrywającej się w Jerozolimie 1947 roku. Jest to ostatni rok istnienia Brytyjskiego Mandatu Palestyny i ostatnie chwile poprzedzające narodziny Państwa Izrael. Głównym bohaterem powieści jest dorastający Profi, który zaprzyjaźnia się z brytyjskim policjantem, przez co zostaje oskarżony przez rówieśników o zdradę. „Pantera w piwnicy”, która w 2007 roku została sfilmowana i weszła do kin pod tytułem „Mały zdrajca”, to uniwersalna opowieść o lojalności i dorastaniu osadzona w niezwykłym miejscu doskonale nakreślonym przez izraelskiego autora.

„Sceny z życia wiejskiego”

Jeśli fascynujesz się opowieściami o małych społecznościach, „Sceny z życia wiejskiego” to książka, którą pokochasz od pierwszej strony. Inspiracją do napisania tej powieści było dla Oza „Miasteczko Winesburg”, książka autorstwa Sherwooda Andersona, wydana po raz pierwszy w 1919 roku. Podobnie jak Anderson Oz również tworzy niezwykle wyraziste postaci mieszkające w małym miasteczku. Jeśli jednak szukasz sielankowych opowiadań i opisów natury, nie tędy droga. Oz umiejętnie łączy gatunki, wplatając między kolejne strony elementy grozy, które nie pozwalają odłożyć książki na bok. Spodziewajcie się jednak nie tylko świetnie napisanej powieści, lecz przede wszystkim mistrzowsko nakreślonych sylwetek bohaterów, którzy są do nas bardziej podobni, niż moglibyśmy sądzić.

„Może gdzie indziej”

Amos Oz jest mistrzem krótkich form, opowiadań i powieści zamkniętych na niecałych 200 stronach. Jeśli jednak masz ochotę zostać z bohaterami jego książek nieco dłużej, sięgnij po „Może gdzie indziej”, liczącą ponad 400 stron powieść, której akcja rozgrywa się w kibucu Mecudat Ram. Oz po raz kolejny udowadnia, że jest świetnym obserwatorem życia i tak jak nikt inny potrafi na kartach jednej książki umieścić skrajnie różniące się od siebie charaktery, które jednak mają punkty wspólne z każdym z nas. „Może gdzie indziej” to historia, która spodoba się nie tylko czytelnikom zafascynowanym Izraelem i życiem w kibucu, które Oz znał od podszewki, lecz także wszystkim szukającym fascynującej lektury z nieco wyższej półki, opisującej ludzi z krwi i kości.

„Judasz”

Akcja ostatniej powieści Amosa Oza, wydanej w Polsce w 2015 roku, rozgrywa się pod koniec lat 50. XX wieku. Tym razem zamiast plejady różnorodnych bohaterów Oz skupił się na jednej postaci, zrezygnowanym studencie, który przerywa naukę i zatrudnia się jako opiekun starszego niepełnosprawnego człowieka. Szmuel Asz odnajduje w swoim podopiecznym kompana do rozmów skupiających się głównie na postaci Judasza będącego tematem niedokończonej pracy magisterskiej studenta. „Judasz” to pełna niezwykłych przemyśleń i tajemnic opowieść o zetknięciu się dwóch światów – wchodzącego w dorosłość chłopaka oraz stojącego u progu życia starca.

„Do fanatyków. Trzy refleksje”

Oprócz powieści Amos Oz uprawiał także eseistykę poruszającą ważne problemy społeczne. Najpopularniejszy zbiór esejów autora porusza niezwykle aktualny temat fanatyzmu, szukając jego korzeni i zastanawiając się, czy w każdym z nas tkwi jego ziarno. Oz dzieli się także z czytelnikiem przemyśleniami zawierającymi propozycje, w jaki sposób przeciwdziałać fanatyzmowi. Autor odnosi się głównie do sytuacji Izraela, jednak jest to lektura uniwersalna i niezwykle ważna w naszych czasach.